Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ασφάλεια και Ευρωπαϊκή Αμυντική Ενωση το αντίδοτο στη ρωσική στρατηγική

Η ουκρανική κρίση δημιούργησε ρήγμα στις σχέσεις Δύσης και Μόσχας εξαιτίας της προσάρτησης της ρωσόφωνης χερσόνησο της Κριμαίας στη Ρωσία. Η υπό διαμόρφωση ισορροπία δυνάμεων στη «Γηραιά Ήπειρο» απαιτεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση συντονισμένες κινήσεις για την επίτευξη μιας ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας καθώς τη δημιουργία των προϋποθέσεων για μια Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση (EDU).

Ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν έχει αντιληφθεί την εξάρτηση της Ευρώπης σε φυσικό αέριο και επιπλέον κατέστησε σαφές με την προσάρτηση της Κριμαίας ότι η χώρα του μπορεί να αντιμετωπίσει στρατιωτικά την Ευρώπη, δηλαδή το ΝΑΤΟ. Η Μόσχα είχε υιοθετήσει την πολιτική του «διαιρεί και βασιλεύει» στις διμερής σχέσεις της με τα κράτη –μέλη της ΕΕ χρησιμοποιώντας τους αγωγούς (Nord Stream pipeline Ρωσίας- Γερμανίας).

Όμως η κρίση της Ουκρανίας με αφορμή τη ρωσική στάση κατάφερε να ενώσει τα κράτη – μέλη εναντίον της Μόσχας με την επιβολή κυρώσεων. Ωστόσο η Ρωσία έχει τρόπους να προστατεύει τα εθνικά συμφέροντα της και ο Βλαντιμίρ Πούτιν θεωρείται ο απόλυτος ηγέτης που δεν διστάζει να εφαρμόσει μακεβιαλικές τακτικές που πάντα αποδίδουν τα προσδοκώμενα για αυτόν αποτελέσματα. Συνεπώς είναι αφελές να πιστεύει κάποιος ότι ο Πούτιν και η χώρα του μπορεί να χρησιμοποιηθούν από ηγεσίες μεσαίους μεγέθους ευρωπαϊκών κρατών για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων τους. Η φυσική κατάληξη είναι να γίνουν πιόνι στους γεωστρατηγικούς σχεδιασμούς της Μόσχας που έχουν στόχο την άσκησης επιρροής στις χώρες της νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Ο Πούτιν έχει υιοθετήσει μια «διπλωματία των αγωγών» που προωθεί τα εθνικά συμφέροντα της χώρας. Η ΕΕ από την πλευρά της μπορεί ανά πάσα στιγμή να γίνει όμηρος μιας ενεργειακής κρίσης Ρωσίας-Ουκρανίας (τον Ιανουάριο του 2006 η Ρωσία διέκοψε την παροχή φυσικού αερίου μόνο στην Ουκρανία, αλλά οι παραδόσεις πολλών ευρωπαϊκών χωρών αναπόφευκτα μειώθηκαν). Η ΕΕ εφοδιάζεται με ενεργειακά αποθέματα της Ρωσίας, τη Βόρεια Θάλασσας, τις χώρες του Μαγκρέμπ και της Μέση Ανατολής. Οι δύο τελευταίες περιοχές θεωρούνται ασταθής εξαιτίας της πολιτικής και κοινωνικής αστάθειας, των ισλαμικών εξτρεμιστικών απειλών και καθώς των εσωτερικών συγκρούσεων.

Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Στρατηγική

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην προσπαθεία της να περιορίσει την εξάρτηση της Ευρώπης από το φυσικό αέριο δημοσίευσε το Μάιο του 2014 την Energy Security Strategy που επικεντρώθηκε σε βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες στρατηγικές. Συγκεκριμένα:

• Οι βραχυπρόθεσμες δράσεις περιλαμβάνουν: το πως η ενεργειακή αγορά μπορεί να εγγυηθεί τον ασφαλή ενεργειακό εφοδιασμό, την ενίσχυση του ενεργειακού συντονισμού των κρατών μελών, και την ενδυνάμωση του ρόλου του EU’s Gas Coordination Group στην παρακολούθηση των εξελίξεων για εφοδιασμό με φυσικό αέριο.
• Τα μακροπρόθεσμα μέτρα περιλαμβάνουν: αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και την επίτευξη των προτεινόμενων στόχων για το 2030 σχετικά με ενέργεια και κλιματικές αλλαγές, την αύξηση της παραγωγής ενέργειας στην ΕΕ, τη διαφοροποίηση των προμηθευτριών χωρών και οδών εφοδιασμού, την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς ενέργειας, την κατασκευή υποδομών σύνδεσης, την άσκηση μια κοινής εξωτερικής ενεργειακής πολιτικής, την ισχυροποίηση των μηχανισμών έκτακτης ανάγκης και αλληλεγγύης και την προστασία των ζωτικών υποδομών.

Παράλληλα η υλοποίηση του «Νοτίου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου», που θα συνδέει την Ευρώπης με την περιοχή της Κασπίας, θεωρείται ένα υψίστης σημασίας πρώτο βήμα προς την επίτευξη της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Η κύρια πηγή για την υλοποίηση του συγκεκριμένου έργου είναι το πεδίο του φυσικού αερίου του Αζερμπαϊτζάν Shah Deniz, από όπου το φυσικό αέριο θα εξάγεται στην Τουρκία και από εκεί στην ευρωπαϊκή αγορά με την επέκταση του αγωγού φυσικού αερίου South Caucasus και την κατασκευή του Trans-Anatolian (TANAP) και του Trans-Adriatic (ΤΑΡ) (θα εκτείνεται από την Τουρκία, στην Ελλάδα, την Αλβανία και θα καταλήγει στην Ιταλία).

Επιπλέον, η ΕΕ θα πρέπει να εξετάσει τις προοπτικές για την προμήθεια φυσικού αερίου από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Τα ενεργειακά αποθέματα των ισραηλινών και κυπριακών ΑΟΖ είναι εύκολα προσβάσιμα στην Ευρώπη, δεδομένου ότι μπορούν να μεταφέρονται από ευρωπαϊκό στόλο πλοίων και όχι απαραίτητα μόνο μέσω αγωγών. Το Ισραήλ, η Κύπρος και η Ελλάδα ως «transit state» μπορούν να εγγυηθούν την απρόσκοπτη παροχή φυσικού αερίου προς την ΕΕ και να προστατέψουν τις ενεργειακές υποδομές της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Ευρωπαϊκή Αμυντική Ένωση

Η ευρωπαϊκή στρατηγική για την ενεργειακή ασφάλεια θα μπορούσε να συνδεθεί με τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης με σκοπό την προστασία των ενεργειακών ζωτικών υποδομών από τις σύγχρονες απειλές, όπως είναι η συνδυασμένη απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας και του οργανωμένου εγκλήματος. Μια έκθεση του Centre for European Policy Studies (CEPS) Task Force προτείνει τη δημιουργία μιας Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ένωσης (EDU), η οποία θα μπορούσε να καθοριστεί με βάση τις ακόλουθες παραμέτρους: την ανάπτυξη μιας νέας Ευρωπαϊκής Στρατηγικής Ασφάλειας στο πλαίσιο μιας ευρύτερης αναθεώρηση της στρατηγικής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, τη χρήση του στρατού για θέματα που σχετίζονται με την πρόληψη των συγκρούσεων, τη διαχείριση κρίσεων και την οικοδόμηση της ειρήνης, καθώς και τη συμβολή του στην άμυνα των ευρωπαϊκών εδαφών, συμπληρωματικά πάντα προς το ΝΑΤΟ.

Αποτελεσματικές πολιτικές

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να κατανοήσει ότι έχει έρθει πλέον η ώρα για την εφαρμογή μιας Ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ασφάλειας και μιας αποτελεσματικής Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας (CSDP), όπου είναι το ο αδύναμος κρίκος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Η Μόσχα έχει συνειδητοποιήσει ότι η ΕΕ δεν μπορεί να αντιδράσει αποτελεσματικά σε μια όλο και πιο επιθετική πολιτική της και για αυτό βασίζεται στη χρήση της στρατιωτικής ισχύος. Η προσάρτηση της Κριμαίας απέδειξε την ανεπάρκεια της ΕΕ στη διαχείριση της ρωσικής παρέμβασης που προκάλεσε η ουκρανική κρίση. Η ΕΕ πρέπει να υιοθετήσει μια ρεαλιστική πολιτική που να επικεντρώνεται σε προσπάθειες για την εξεύρεση εναλλακτικών πηγών ενέργειας, στη μείωση της εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο, καθώς και στη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής αμυντικής δύναμης.

Οι γεωπολιτικές εξελίξεις (συγκρούσεις στην ανατολική Ουκρανία, ισλαμικός φονταμενταλισμός, εμφύλιες συρράξεις στις χώρες της Μέσης Ανατολής) υποχρεώνουν την ΕΕ να υιοθετήσει μια αποτελεσματική ενεργειακή πολιτική ασφάλειας και άμυνας, διαφορετικά θα συνεχίσει να γίνεται όμηρος σε ενεργειακές κρίσεις και να παρακολουθεί τις αλλαγές συνόρων που συντελούνται στην ευρύτερη περιφέρεια της.