Η Ευρώπη στο έλεος της ισλαμικής τρομοκρατίας – Η ευρύτερη ερμηνεία της επίθεσης στo Charlie Hebdo

H απειλή της ισλαμικής τρομοκρατίας επανεμφανίστηκε στην Ευρώπη και υποθάλπει μια «Σύγκρουση Πολιτισμών» μεταξύ Δύσης και Ισλάμ που επιδιώκεται από τους υποστηρικτές του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Το πολύνεκρο χτύπημα από ισλαμιστές εξτρεμιστές στα γραφεία του γαλλικού σατιρικού περιοδικού Charlie Hebdo στο Παρίσι μας αποδεικνύει πόσο τρωτή είναι η Ευρώπη στην ισλαμική τρομοκρατία.

Δυο θεωρούνται οι βασικές αιτίες για το γεγονός ότι η Ευρώπη μπήκε στο στόχαστρο της ισλαμικής τρομοκρατίας και για το ότι ο ισλαμικός φονταμενταλισμός βρίσκει πρόσφορo έδαφος στις ευρωπαϊκές μουσουλμανικές μάζες.

• Πρώτον: Η συμμετοχή ευρωπαϊκών κρατών σε «συμμαχίες των πρόθυμων» σε Ιράκ και Αφγανιστάν στο πλαίσιο του αμερικάνικου πόλεμου εναντίον της παγκόσμιας ισλαμικής τρομοκρατίας. Η αποτυχία του αμερικάνικου νεοσυντηρητικού δόγματος των προληπτικών πολέμων και της αλλαγής καθεστώτων ενίσχυσε σε σημαντικό βαθμό τα αντί- αμερικάνικα και αντί-δυτικά αισθήματα.

Στη συνέχεια η «Αραβική Άνοιξη» έφερε στην επιφάνεια τις σουνίτικες ισλαμικές καταπιεσμένες μάζες (με πολλά εξτρεμιστικά στοιχεία) γεγονός που το εκμεταλλεύτηκαν ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις για να προωθήσουν την καταστροφική ατζέντα τους.

Ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας εξελίσσετε σε ένα «ιερό πόλεμο» -Τζιχάντ- με το Ισλαμικό Κράτος σε Ιράκ και Συρία (ISIS) να έχει επικρατήσει έναντι των σύριων ανταρτών στην κοινή τους μάχη για την πτώση του προέδρου Μπασάρ Άσαντ. Την ίδια στιγμή το ISIS με τη δυναμική που έχει – ελέγχει περιοχές του Ιράκ και της Συρίας – εξελίσσεται σε μια ισλαμική εξτρεμιστική οργάνωση πρότυπο που απειλεί την πρωτοκαθεδρία της Αλ- Κάιντα και είναι ιδιαίτερα ελκυστικό στην περιθωριοποιημένη νεολαία των μουσουλμανικών μαζών.Ο κίνδυνος για ισλαμικά τρομοκρατικά χτυπήματα – όπως αυτό κατά του Charlie Hebdo –και πιθανότατα ακόμα μεγαλύτερης ισχύος μέσα στις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις αυξάνεται και από το γεγονός ότι ευρωπαίοι ισλαμιστές εξτρεμιστές πολεμούν εναντίων του καθεστώτος της Δαμασκού. Κάποιοι από αυτούς θα επιστρέψουν στις χώρες τους έχοντας αποκτήσει πολεμική εμπειρία και τεχνογνωσία στην κατασκευή εκρηκτικών μηχανισμών. Ο αριθμός των ευρωπαίων Τζιχαντιστών μαχητών στη Συρία και το Ιράκ έχει αυξηθεί σε περισσότερα από 3.000 άτομα σύμφωνα με δηλώσεις στο BBC του συντονιστής της αντί-τρομοκρατικής υπηρεσίας της ΕΕ Gilles de Kerchove.

• Δεύτερον: οι πολιτικές ενσωμάτωσης των μουσουλμανικών πληθυσμών στις δυτικές κοινωνίες. Η ενσωμάτωση των μουσουλμανικών κοινωνιών εξελίσσεται σε ένα σοβαρό πρόβλημα καθώς οι κυβερνήσεις δεν έχουν καταφέρει να αντιμετωπίσουν τις ανάγκες τους ώστε να τους εντάξουν στις οικονομικό-κοινωνικές δομές και να τους αποτρέψουν από την υιοθέτηση του εξτρεμιστικού Ισλάμ.

Η Γαλλία έχει ήδη το μεγαλύτερο μουσουλμανικό πληθυσμό που υπολογίζεται σε 4 – 5 εκατομμύρια. Οι συνθήκες αποκλεισμού από τη γαλλική κοινωνία και η υψηλή παραβατικότητα των νεαρών μουσουλμάνων τους κάνουν επιρρεπής στη στρατολόγηση από τις ισλαμικές εξτρεμιστικές οργανώσεις. Ο γαλλικός μουσουλμανικός πληθυσμός δεν αποτελεί αμελητέα ποσότητα καθώς έχει αποδείξει ότι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο σε εκλογικές αναμετρήσεις. Σύμφωνα με μια έρευνα που δημοσιεύτηκε στη Le Monde το 93% των γάλλων μουσουλμάνων ψήφισαν στις προεδρικές εκλογές τον σοσιαλιστή Φρανσουά Ολάντ ενώ μόλις το 7% το Νικολά Σαρκοζί.

Οι κυβερνήσεις κρατών – μελών της ΕΕ έχουν προσπαθήσει να περιορίσουν ή να απαγορεύσουν πρακτικές που θεωρούνται αντίθετες προς στις εθνικές ή στις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες και υπονομεύουν την ισότητα των φύλων. Οι πολιτικές που σχετίζονται με τις απαγορεύσεις των ισλαμικών θρησκευτικών ενδυμασιών έχουν τελικά αποδειχθεί διχαστικές. Οι πιο εκτεταμένες απαγορεύσεις σχετικά με την μπούργκα έχουν εισαχθεί στη Γαλλία και το Βέλγιο αν και ο αριθμός των γυναικών που καλύπτουν τα πρόσωπά τους για θρησκευτικούς λόγους είναι πολύ μικρός και στις δύο χώρες. Όμως οι αναφορές που αφορούν τη βία στους δρόμους και τις διακρίσεων σε βάρος των γυναικών που φορούν μπούργκα ή νικάμπ εγείρουν σοβαρά ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα των πολιτικών στην προσπάθεια ενσωμάτωσης των μουσουλμανικών πληθυσμών.

Ορισμένες χώρες έθεσαν περιορισμούς στην ισλαμική θρησκευτική ενδυμασία σε επαγγέλματα του δημοσίου, είτε για να διασφαλιστεί η ουδετερότητα στη δημόσια σφαίρα, ή είτε για πρακτικούς λόγους όπως η διευκόλυνση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Οι περιορισμοί περιλαμβάνουν δημόσιους υπάλληλους, εκπαιδευτικούς (έχουν επιβληθεί από τα μισά κρατίδια της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, το Δήμο του Όσλο, από όλα τα δημοτικά σχολεία της Γαλλίας και υπάρχουν ad –hoc απαγορεύσεις και στη Βρετανία), αστυνομικούς (έχουν επιβληθεί σε Νορβηγία, Δανία και υπάρχουν ad-hoc απαγορεύσεις σε Ολλανδία) και δικαστές (Δανία, Νορβηγία και ad-hoc απαγορεύσεις σε Βρετανία και Ισπανία).

Ένα επιπλέον πρόβλημα αποτελεί, σύμφωνα με ανάλυση του Migration Information Source, και το θέμα της αναγνώρισης της ισλαμικής θρησκείας που αποδίδεται στην έλλειψη της μη –θρησκευτικής ιεραρχικής δομής, που σημαίνει ότι στις μουσουλμανικές οργανώσεις δεν παρέχονται τα δικαιώματα που απολαμβάνουν οι άλλες θρησκευτικές ομάδες. Οι κυβερνήσεις έχουν επιδιώξει να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη αντιπροσωπευτικών συμβουλίων για να γεμίσουν το κενό που υπάρχει. Αυστρία, Βέλγιο, Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ολλανδία, Ισπανία, Σουηδία και Βρετανία έχουν ιδρύσει εθνικά συμβούλια για να επιλύσουν τις διαφωνίες για θρησκευτικές πρακτικές, όπως ιμάμηδες, τζαμιά, εκπαίδευση και τροφή (halal food).

Η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών μουσουλμανικών πληθυσμών έχει χαμηλό εισόδημα, διαμένει σε περιθωριοποιημένες περιοχές και χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα ανεργίας. Οι νεαροί ευρωπαίοι μουσουλμάνοι δεν έχουν τη δυνατότητα να ατενίσουν με αισιοδοξία το μέλλον, αισθάνονται κοινωνικά απομονωμένοι και είναι επιρρεπής στους στρατολόγους των εξτρεμιστικών ισλαμικών οργανώσεων.

Συντονισμός της ευρωπαϊκής υπηρεσίας πληροφοριών

Η ισλαμική τρομοκρατική απειλή φοβίζει τους ευρωπαίους πολίτες και η ανησυχία τους κυμαίνεται σε υψηλά επίπεδα καθώς οι επιθέσεις της Μαδρίτης (2004) και του Λονδίνου (2005) έχουν αφήσει πάνω τους ανεξίτηλες αιματηρές μνήμες. Το ισλαμικό εξτρεμιστικό χτύπημα στο γαλλικό σατιρικό περιοδικό  Charlie Hebdo εγείρει σοβαρά ερωτήματα για το κατά πόσο η ευρωπαϊκή κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών είναι επαρκής για να προβλέψει και να αποτρέψει τρομοκρατικά χτυπήματα. Η αντι-τρομοκρατική υπηρεσία της ΕΕ αντιμετωπίζει πρόβλημα συντονισμού εξαιτίας των παρακάτω τριών παραμέτρων (1):

1. Την έλλειψη προθυμίας από τις εθνικές υπηρεσίες πληροφοριών και τις υπηρεσίες ασφαλείας να μοιραστούν τις πληροφορίες. Η εθνική κυριαρχία και το εθνικό συμφέρον είναι οι βασικοί λόγοι που αποθαρρύνουν τα κράτη-μέλη της ΕΕ να ανταλλάσσουν σημαντικές πληροφορίες.
2. Την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ των εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επισήμανε την ανάγκη για οικοδόμηση εμπιστοσύνης ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κοινότητα των υπηρεσιών πληροφοριών.
3. Την διαφορετική οργανωτική δομή των εθνικών υπηρεσιών πληροφοριών των κρατών-μελών της ΕΕ.
4. Των αυστηρών κανόνων προστασίας των προσωπικών δεδομένων όπου καθορίζουν τη λειτουργία της EUROPOL. Το γεγονός ότι τα προσωπικά δεδομένα πρέπει να αποθηκεύονται για περισσότερο από τρία χρόνια δημιουργήσει νομικά προβλήματα στις δραστηριότητες της Europol.

Προτάσεις

Η αντιμετώπιση και η αποτροπή της ισλαμικής τρομοκρατίας είναι ιδιαίτερη δύσκολη και θα πρέπει να ληφθούν μέτρα και να υιοθετηθούν στρατηγικές σε επίπεδο ΕΕ με στόχο τον περιορισμό αυτής της ασύμμετρης απειλής. Στο πλαίσιο αυτό θα πρέπει να υπάρξει μια ανιδιοτελής συνεργασία των εθνικών υπηρεσιών υπό την ΕΕ και μια αποτελεσματική πολιτική ένταξης ενσωμάτωση των μουσουλμανικών μειονοτήτων στις ευρωπαϊκές κοινωνίες δομές.

H ΕΕ να επιβάλλει τη συνεργασία των εθνικών υπηρεσιών των κρατών- μελών μέσα στην ευρωπαϊκή υπηρεσία πληροφοριών. Οι Βρυξέλλες οφείλουν: (α) να ενισχύσουν σε μεγάλο βαθμό αρμόδια θεσμικά όργανα της δίνοντας τους συγκεντρωτικές εξουσίες στο συγκεκριμένο και (β) να δώσουν στα θεσμικά όργανά τη δυνατότητα να ελέγχουν εάν τα κράτη- μέλη συμμορφώνονται με τις εντολές τους.

Η οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ομαλή ενσωμάτωση του μουσουλμανικών μειονοτήτων της Ευρώπης αποτελεί την πιο κατάλληλη στρατηγική για να περιοριστεί ο προσηλυτισμός, κυρίως της νεολαίας τους, στην ιδεολογία του ισλαμικού φονταμενταλισμού. Η εφαρμογή οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών που θα δεν θα τους περιθωριοποιεί και δεν θα τους κάνει ανεπιθύμητους θα διαδραματίσει σημαντικό αποτρεπτικό ρόλο. Ωστόσο οι μουσουλμάνοι της Ευρώπης θα πρέπει από την πλευρά τους να δείχνουν και τον απαραίτητο σεβασμό στις αρχές και του νόμους της χώρας που έχουν γεννηθεί ή διαμένουν.

(1) Georgios X. Protopapas “European Union’s Intelligence Cooperation: A Failed Imagination? “The Journal of Mediterranean and Balkan Intelligence (JMBI) – Vol.4, No.2 December 2014