Η σχέση «λυκοφιλίας» Βλαντιμίρ Πούτιν και Ταγίπ Ερντογάν

Τα σημεία τριβής των ρώσο-τουρκικών σχέσεων

Ρωσία και Τουρκία, δύο χώρες που αν και τις ενώνουν σημαντικές οικονομικές, ενεργειακές και εμπορικές σχέσεις, τις χωρίζουν οι εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές τους σε Συρία και Μέση Ανατολή. Ο ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν αναμένεται να συναντηθεί με τον τούρκο ομόλογο του Ταγίπ Ερντογάν την 1η Δεκεμβρίου όταν και θα πραγματοποιήσει επίσκεψη στην Τουρκία στο πλαίσιο του ετήσιου High Level Cooperation Council που τα δύο κράτη ίδρυσαν το 2010.

Πούτιν και Ερντογάν θα βρεθούν για άλλη μια ακόμη φορά πρόσωπο με πρόσωπο για να συζητήσουν για τις διμερείς σχέσεις των χωρών τους. Ο Πούτιν τις προσεγγίζει με ρεαλιστική σκέψη, το τι συμφέρει και δεν συμφέρει τη χώρα του και ο Ερντογάν παρακινούμενος από τη μεγαλομανία και το όραμα του να αναδειχθεί σε προστάτη των μουσουλμανικών πληθυσμών.

Το κύριο σημείο τριβής των ρώσο-τουρκικών σχέσεων είναι η Συρία αλλά υπάρχουν και χαμηλότερα σημεία έντασης που σχετίζονται με την κρίση της Ουκρανίας, την Κύπρο και την ανατολική Μεσόγειο.

Η Μόσχα είναι στενή σύμμαχος του προέδρου της Συρίας Μπασάρ Άσαντ. Αντίθετα η Άγκυρα επιδιώκει με κάθε τρόπο την πτώση του και στηρίζει τους ισλαμιστές εξτρεμιστές μαχητές που έχουν κυριαρχήσει σε βάρος των μετριοπαθών σύριων αναρτών. Η τουρκική πολιτική στήριξης των ισλαμιστών εξτρεμιστών χτυπάει μια ιδιαίτερα ευαίσθητη χορδή της Μόσχας, την ισλαμική τρομοκρατία σε Βόρειο Καύκασο και Ρωσία.

Ο Πούτιν επιδιώκει με κάθε τρόπο να αποτρέψει την κατάρρευση του κράτους της Συρίας ή του Ιράκ για να μη δημιουργηθεί χάος και δώσει τη δυνατότητα στο ISIS να επεκταθεί και να αποτελέσει ένα πετυχημένο παράδειγμα «ιερού πολέμου» που θα υποκινήσει ένα νέο ξέσπασμα της ισλαμικής τρομοκρατίας στις επαρχίες του Βορείου Καυκάσου.  Στον εμφύλιο της Συρίας σύμφωνα με τους The Moscow Times συμμετέχουν περίπου 1.000 – 2.000 Τσετσένοι ισλαμιστές μαχητές, οι οποίοι βάση της εμπειρίας τους από τον πόλεμο με τη Ρωσία θεωρούνται από τους πιο σκληροτράχηλους και ικανότερους μαχητές.

Η Μόσχα επιδιώκει να επανεκκινήσει τις διαδικασίες της Συνοδού της Γενεύης για να προωθήσει μια διαπραγματευτική συμφωνία που θα περιλαμβάνει και το καθεστώς του Άσαντ. Όμως ο Ερντογάν και ο πρωθυπουργός του Αχμέτ Νταβούτογλου αντιδρούν σε οποιαδήποτε πρόταση που θα δώσει στο καθεστώς της Δαμασκού κάποιο βαθμό νομιμοποίησης.

Παράλληλα η κυβέρνηση της Αγκύρας δείχνει δυσαρεστημένη σύμφωνα με ανάλυση του Al – Monitor και για τις εξελίξεις στην Ουκρανία, ιδιαίτερα για τη Κριμαία όπου διαμένουν περίπου 250.000 Τάταροι οι όποιοι έχουν συγγενικούς φυλετικούς δεσμούς με τους τούρκους και αποτελούν το 12% -13% του συνολικού πληθυσμού της. Οι Τάταροι αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα και πιέσεις και είναι σε ένα μεγάλο βαθμό περιθωριοποιημένοι.

Ο Ερντογάν δήλωσε σύμφωνα με τη Daily Sabah τον Οκτώβριο – σε συνέντευξη Τύπου κατά τη διάρκεια πρόσφατης του επίσκεψης στην Εσθονία – ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει τις κινήσεις της Μόσχας εναντίον της Κοινότητας των Τατάρων της Κριμαίας. Ταυτόχρονα η κυβέρνηση της Άγκυρας συνεχίζει να δηλώνει ότι η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας πρέπει να είναι σεβαστή αλλά δεν συμμετέχει στις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση εναντίον της Μόσχας.

Η Κύπρος και η εκμετάλλευση των ενεργειακών αποθεμάτων της αποτελεί ακόμα ένα πρόβλημα των ρώσο-τουρκικών διμερών σχέσεων. Η εφημερίδα Φιλελεύθερος αναφέρει ότι πρόεδρος Πούτιν – σύμφωνα με δήλωση τότε του κυβερνητικού εκπροσώπου- στη συνομιλία που είχε με τον πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη στο Μιλάνο, «επαναβεβαίωσε τη ρωσική θέση αρχής τόσο σε ότι αφορά τη λύση του Κυπριακού όσο και για το αναφαίρετο δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να αξιοποιεί και να εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους εντός της ΑΟΖ της, χαρακτηρίζοντας ως απαράδεκτη την όποια παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας».

Οι στρατιωτικές ασκήσεις Ρωσίας – Κύπρου που έγιναν στον εναέριο και θαλάσσιο χώρο της μεγαλονήσου ερμηνεύονται ως μήνυμα της Μόσχας προς την Άγκυρα: η Ρωσία θέλει να έχει μια έντονη ναυτική παρουσία στη ανατολική Μεσόγειο για να διασφαλίσει τα συμφέροντα της. Η πρόθεση της Ρωσίας γίνεται εμφανής και από το ότι σχεδιάζουν με την Κίνα να διεξάγουν την άνοιξη του 2015, σύμφωνα με την κυπριακό SigmaLive, μια νέα, μεγάλης κλίμακας κοινή αεροναυτική άσκηση στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου όπου θα περιλαμβάνει και μεγάλο μέρος της κυπριακής ΑΟΖ . Η Ρωσία θέλει να έχει μια συνεχή αν όχι μόνιμη παρουσία στην ανατολική Μεσογείου που ενδεχόμενα μπορεί να λειτουργήσει και ως αποτρεπτικός παράγοντες για πιο μεγάλης έντασης τουρκικούς λεονταρισμούς. Η Τουρκία με τις παραβιάσεις της κυπριακής ΑΟΖ επιδεικνύει ηγεμονική συμπεριφορά με στόχο τον έλεγχο των ενεργειακών αποθεμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η Ρωσία αναζητεί τρόπους να έχει μια όσο το δυνατόν συχνή παρουσία στη ανατολική Μεσόγειο (διατηρεί ναυτική βάση στην Ταρσό της Συρίας) και φοβάται το ενδεχόμενο να επέκτασης των ισλαμιστών εξτρεμιστών μαχητών στη συγκεκριμένη θαλάσσια περιοχή.

Συμπερασματικά οι σχέσεις Ρωσίας και Τουρκίας ναι μεν διέπονται από στενές οικονομικές και ενεργειακές σχέσεις ( ο εμπορικός τους όγκος ανήλθε το 2013 σε 32 δισ. δολάρια και η Ρωσία έγινε ο Νο 2 εμπορικός συνεργάτης της Τουρκίας) αλλά χαρακτηρίζονται και από μια δυσπιστία. Ο Πούτιν και ο Ερντογάν θα συνεχίσουν τη συνεργασία πάνω στους προαναφερόμενους τομείς και ενδέχεται και να την ενισχύσουν ακόμα περισσότερο. Ομως στο παρασκήνιο θα ενεργήσουν με βάση την προάσπιση των εθνικών συμφερόντων με ότι και αν αυτό συνεπάγεται.